定理1
设函数\(f\)在\([a,b]\)上Riemann可积,则\(f\)在\([a,b]\)上有界。
证:设\(f\)在\([a,b]\)上的积分为\(I\),则由函数积分二的定义2可知,对\(\varepsilon = 1\),必存在一个分割\(\pi\),使得
\[
\left| \sum_{i=1}^nf(\xi_i) \Delta x_i - I \right| < I
\]
这里值点\(\xi_i \in [x_{i-1}, x_i] (1 \le i
\le n)\)可以任取,由上式可得
\[
\left| \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i \right| < |I| + 1
\]
从而有
\[
|f(\xi_1)| \Delta x_1 < |I| + 1 + \left| \sum_{i=2}^n f(\xi_i)
\Delta x_i \right|
\]
即
\[
|f(\xi_1)| < \frac{1}{\Delta x_1} \left( |I| + 1 + \left|
\sum_{i=2}^n f(\xi_i) \Delta x_i \right| \right)
\]
此时,把在\([x_{i-1}, x_i]\)中的\(\xi_i\)固定下来\((i=2,3,\cdots,n)\),则上式右边是一个确定的正数,而\(\xi_i\)可以在\([x_0,x_1]\)上任取,这就证明了\(f\)在区间\([x_0,x_1]\)上有界。同理\(f\)在子区间\([x_{i-1},x_i]
(i=2,3,\cdots,n)\)上都是有界的,所以\(f\)在区间\([a,b]\)上有界。
Q.E.D.
定义1:振幅
设函数\(f\)在区间\([a,b]\)上有界,用\(M\)与\(m\)分别表示\(f\)在\([a,b]\)上的上确界和下确界,令\(\omega = M - m\),称\(\omega\)为函数\(f\)在区间\([a,b]\)上的振幅。
定义2:上和与下和
设函数\(f\)在区间\([a,b]\)上有界,对\([a,b]\)上的任何分割
\[ \pi : a = x_0 < x_1 < \cdots < x_n = b \]
在\(\pi\)的第\(i\)个子区间\([x_i-1, x_i]\)上\(f\)的上确界与下确界分别记为\(M_i\)与\(m_i\),并令\(\omega_i = M_i - m_i\),称\(\omega_i\)为\(f\)在\([x_{i-1}, x_i]\)上的振幅,这里\(i=1,2,\cdots,n\)。定义
\[ \overline S (f, \pi) = \sum_{i=1}^n M_i \Delta x_i, \quad \underline S(f, \pi) = \sum_{i=1}^n m_i \Delta x_i \]
并分别称它们是\(f\)关于分割\(\pi\)的上和与下和。
定理2
设\(\pi\)与\(\pi^\prime\)是\([a,b]\)上的两个分割,其中\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点上多加了\(k\)个新的分点而成的,则
\[ \begin{aligned} \underline S(f, \pi) \le \underline S(f, \pi^\prime) \le \underline S(f, \pi) + k\omega \Vert \pi \Vert \\ \overline S (f, \pi) \ge \overline S(f, \pi^\prime) \ge \overline S(f, \pi) - k \omega \Vert \pi \Vert \end{aligned} \]
证:首先考虑\(k=1\)的情况,即\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点上添加了1个新的分点,不失一般性,可设在第\(i\)个区间\([x_{i-1}, x_i]\)内再加上一个分点\(x^*\)。即
\[
\pi^\prime : a = x_0 < x_1 < \cdots x_{i-1} < x^* < x_i
< \cdots < a_n = b
\]
这时有
\[
\begin{aligned}
\underline S(f, \pi) - \underline S(f, \pi^\prime) &= m_i \Delta
x_i - ((x^* - x_{i-1}) \inf f([x_{i-1}, x^*]) + (x_i - x^*) \inf f([x^*,
x_i])) \\
& \le m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) m_i + (x_i - x^*)
m_i) \\
&= 0
\end{aligned}
\]
即$ (f, ) (f, ^) $,另一方面,显然有
\[
\begin{aligned}
\underline S(f, \pi) - \underline S(f, \pi^\prime) &= m_i \Delta
x_i - ((x^* - x_{i-1}) \inf f([x_{i-1}, x^*]) + (x_i - x^*) \inf f([x^*,
x_i])) \\
& \ge m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) M_i + (x_i - x^*)
M_i) \\
& = -\omega_i \Delta x_i \ge -\omega_i \Vert \pi \Vert \ge
\omega \Vert \pi \Vert
\end{aligned}
\]
即$ (f, ^) (f, ) + $。
从而得到
\[
\underline S(f, \pi) \le \underline S(f, \pi^\prime) \le \underline
S(f, \pi) + \omega \Vert \pi \Vert
\]
类似地,可以得到
\[
\overline S (f, \pi) \ge \overline S(f, \pi^\prime) \ge \overline
S(f, \pi) - \omega \Vert \pi \Vert
\]
从而,易知当\(k\)为愿意正整数时,结论成立。
Q.E.D.
定理3
对于任意两个分割,一个分割的下和总是不超过另一个分割的上和。
证:设\(\pi_1\)与\(\pi_2\)是\([a,b]\)上的两个分割,如果\(\pi_1\)的所有分点都是\(\pi_2\)的分点,则称分割\(\pi_2\)比\(\pi_1\)更细或者分割\(\pi_1\)比\(\pi_2\)更粗,记为\(\pi_1 \le \pi_2\);将\(\pi_1\)的分点与\(\pi_2\)的分点合并组成新的分割记为\(\pi = \pi_1 + \pi_2\),则显然有\(\pi_1 + \pi_2 \le \pi_i (i=1,2)\),则由定理2可知
\[
\underline S(f, \pi_1) \le \underline S(f, \pi) \le \overline S(f,
\pi) \le \overline S(f, \pi_2)
\]
Q.E.D.
定义3:上积分和下积分
所有上和组成的集合有下界,从而有下确界,用\(\overline I\)表示上和的下确界,并称之为\(f\)在\([a,b]\)上的上积分;所有下和组成的集合有上界,从而有上确界,用\(\underline I\)表示下和的上确界,并称之为\(f\)在\([a,b]\)上的下积分;并有
\[ \underline f(f, \pi_1) \le \underline I \le \overline I \le \overline S(f, \pi_2) \]
这里\(\pi_1\)与\(\pi_2\)是\([a,b]\)上的任意两个分割。
定理4:Darboux
对\([a,b]\)上的任意有界函数,有
\[ \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \overline S(f, \pi) = \overline I, \quad \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \underline S(f, \pi) = \underline I \]
证:这里证明第二个等式,第一个等式的证明方法类似。按照定义,有
\[
\underline I = \sup_m \underline S(f, \pi)
\]
从而对任意的\(\varepsilon >
0\),存在\([a,b]\)上的一个分割\(\pi_0\),使得
\[
\underline S (f, \pi_0) > \underline I - \frac{\varepsilon}{2}
\]
设\(\pi_0\)有\(l\)个内分点,将\(\pi_0\)和\(\pi\)的分点组合称新的分割\(\pi^\prime\),则\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点基础上至多添加了\(l\)个分点的分割,从而由定理2可知,
\[
\underline S(f, \pi^\prime) \le \underline S(f, \pi) + l\omega \Vert
\pi \Vert
\]
则
\[
\underline S(f, \pi) \ge \underline S(f, \pi^\prime) - l\omega \Vert
\pi \Vert \ge \underline S(f, \pi_0) - l\omega \Vert \pi \Vert >
\underline I - \frac{\varepsilon}{2} - l\omega \Vert \pi \Vert
\]
即
\[
\underline I - \underline S(f, \pi) < \frac{\varepsilon}{2} + l
\omega \Vert \pi \Vert
\]
所以对任意\(\varepsilon >
0\),只要有
\[
\Vert \pi \Vert < \frac{\varepsilon}{2l\omega + 1}
\]
则
\[
0 < \underline I - \underline S(f, \pi) <
\frac{\varepsilon}{2} + \frac{\varepsilon}{2} = \varepsilon
\]
即
\[
\lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \underline S(f, \pi) =
\underline I
\]
Q.E.D.
定理5
设函数\(f:[a,b] \to \mathbb{R}\)有界,则以下三个条件互相等价:
(1)\(f\)在\([a,b]\)上可积;
(2)\(\displaystyle \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = 0\),其中\(\omega_i = M_i - m_i\)是\(f\)在\([x_{i-1}, x_i] (i=1,2,\cdots,n)\)上的振幅;
(3)\(\underline I = \overline I\)。
证:\((1)\Rightarrow (2)\)
设\(f\)在\([a,b]\)上的积分值为\(I\),则对任意的\(\varepsilon > 0\),存在\(\delta > 0\),使得对任意满足\(\Vert \pi \Vert < \delta\)的分割\(\pi\),有
\[
I - \frac{\varepsilon}{3} < \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i <
I + \frac{\varepsilon}{3}
\]
对一切值点\(\xi_i \in [x_{i-1}, x_i]
(i=1,2,\cdots,n)\)成立,从而有
\[
I - \frac{\varepsilon}{3} \le \underline S(f, \pi) \le \overline
S(f, \pi) \le I - \frac{\varepsilon}{3}
\]
从而有
\[
0 < \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i \le I -
\frac{2}{3}\varepsilon < \varepsilon
\]
\((2)\Rightarrow (3)\)
若(2)成立,则有
\[
0 \le \overline I - \underline I \le \overline S(f, \pi) -
\underline S(f, \pi) = \sum \limits_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i <
\varepsilon
\]
由于\(\varepsilon\)是任何的正数,所以\(\overline I = \underline I\)。
\((3) \Rightarrow (1)\)
设\(\overline I = \underline I =
I\),则对任意的分割\(\pi\),有
\[
\underline S(f, \pi) \le \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i \le
\overline S(f, \pi)
\]
两边同时取极限\(\Vert \pi \Vert \to
0\),得到
\[
\underline I \le \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n
f(\xi_i) \Delta x_i \le \overline I
\]
所以
\[
\lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta
x_i = I
\]
即\(f\)在\([a,b]\)上可积。
Q.E.D.
定理6
设\(f\)是定义在\([a,b]\)上的单调函数,则\(f\)在\([a,b]\)上可积。
证:不失一般性,不妨设\(f\)是递增函数,若\(f(a)=f(b)\),则\(f\)在\([a,b]\)上是常数,显然可积。下面设\(f(b) > f(a)\),对任意给定的\(\varepsilon > 0\),有
\[
\begin{aligned}
0 & \le \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = \sum
\limits_{i=1}^n (M_i - m_i) \Delta x_i \\
& \le \sum_{i=1}^n (f(x_i) - f(x_{i-1})) \Delta x_i \\
& \le \Vert \pi \Vert (f(b) - f(a))
\end{aligned}
\]
所以取\(\displaystyle \delta =
\frac{\varepsilon}{f(b) - f(a)}\),只要分割\(\pi\)满足\(\Vert
\pi \Vert < \delta\),就有
\[
0 < \sum \limits_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i < \varepsilon
\]
所以\(f\)在\([a,b]\)上可积。
Q.E.D.
定理7
设\(f: [a,b] \to \mathbb{R}\)是连续函数,则\(f\)在\([a,b]\)上可积。
证:由于\(f\)在\([a,b]\)上一致连续,所以对任意给定的\(\varepsilon > 0\),必有\(\delta > 0\),使得当\(s, t \in [a,b]\)且\(|s - t| < \delta\)时,有
\[
|f(s) - f(t)| < \frac{\varepsilon}{b - a}
\]
对\([a,b]\)上的一个分割
\[
\pi: a = x_0 < x_1 < \cdots < x_n = b
\]
设
\[
M_i = f(s_i), \quad m_i = f(t_i)
\]
其中\(s_i, t_i \in [x_{i-1}, x_i]
(i=1,2,\cdots,n)\),只要\(\Vert \pi
\Vert < \delta\),就有
\[
|s_i - t_i| \le \Delta x_i \le \Vert \pi \Vert < \delta
\]
从而有
\[
\begin{aligned}
\sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = \sum \limits_{i=1}^n (M_i - m_i)
\Delta x_i &= \sum \limits_{i=1}^n (f(s_i) - f(t_i)) \Delta x_i \\
& < \frac{\varepsilon}{b - a} \sum_{i=1}^n \Delta x_i =
\varepsilon
\end{aligned}
\]
所以\(f\)在\([a,b]\)上可积。