0%

函数积分三:可积性理论

定理1

设函数\(f\)\([a,b]\)上Riemann可积,则\(f\)\([a,b]\)上有界。

证:设\(f\)\([a,b]\)上的积分为\(I\),则由函数积分二的定义2可知,对\(\varepsilon = 1\),必存在一个分割\(\pi\),使得
\[ \left| \sum_{i=1}^nf(\xi_i) \Delta x_i - I \right| < I \]
这里值点\(\xi_i \in [x_{i-1}, x_i] (1 \le i \le n)\)可以任取,由上式可得
\[ \left| \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i \right| < |I| + 1 \]
从而有
\[ |f(\xi_1)| \Delta x_1 < |I| + 1 + \left| \sum_{i=2}^n f(\xi_i) \Delta x_i \right| \]

\[ |f(\xi_1)| < \frac{1}{\Delta x_1} \left( |I| + 1 + \left| \sum_{i=2}^n f(\xi_i) \Delta x_i \right| \right) \]
此时,把在\([x_{i-1}, x_i]\)中的\(\xi_i\)固定下来\((i=2,3,\cdots,n)\),则上式右边是一个确定的正数,而\(\xi_i\)可以在\([x_0,x_1]\)上任取,这就证明了\(f\)在区间\([x_0,x_1]\)上有界。同理\(f\)在子区间\([x_{i-1},x_i] (i=2,3,\cdots,n)\)上都是有界的,所以\(f\)在区间\([a,b]\)上有界。

Q.E.D.

定义1:振幅

设函数\(f\)在区间\([a,b]\)上有界,用\(M\)\(m\)分别表示\(f\)\([a,b]\)上的上确界和下确界,令\(\omega = M - m\),称\(\omega\)为函数\(f\)在区间\([a,b]\)上的振幅。

定义2:上和与下和

设函数\(f\)在区间\([a,b]\)上有界,对\([a,b]\)上的任何分割
\[ \pi : a = x_0 < x_1 < \cdots < x_n = b \]
\(\pi\)的第\(i\)个子区间\([x_i-1, x_i]\)\(f\)的上确界与下确界分别记为\(M_i\)\(m_i\),并令\(\omega_i = M_i - m_i\),称\(\omega_i\)\(f\)\([x_{i-1}, x_i]\)上的振幅,这里\(i=1,2,\cdots,n\)。定义
\[ \overline S (f, \pi) = \sum_{i=1}^n M_i \Delta x_i, \quad \underline S(f, \pi) = \sum_{i=1}^n m_i \Delta x_i \]
并分别称它们是\(f\)关于分割\(\pi\)的上和与下和。

定理2

\(\pi\)\(\pi^\prime\)\([a,b]\)上的两个分割,其中\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点上多加了\(k\)个新的分点而成的,则
\[ \begin{aligned} \underline S(f, \pi) \le \underline S(f, \pi^\prime) \le \underline S(f, \pi) + k\omega \Vert \pi \Vert \\ \overline S (f, \pi) \ge \overline S(f, \pi^\prime) \ge \overline S(f, \pi) - k \omega \Vert \pi \Vert \end{aligned} \]

证:首先考虑\(k=1\)的情况,即\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点上添加了1个新的分点,不失一般性,可设在第\(i\)个区间\([x_{i-1}, x_i]\)内再加上一个分点\(x^*\)。即
\[ \pi^\prime : a = x_0 < x_1 < \cdots x_{i-1} < x^* < x_i < \cdots < a_n = b \]
这时有
\[ \begin{aligned} \underline S(f, \pi) - \underline S(f, \pi^\prime) &= m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) \inf f([x_{i-1}, x^*]) + (x_i - x^*) \inf f([x^*, x_i])) \\ & \le m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) m_i + (x_i - x^*) m_i) \\ &= 0 \end{aligned} \]
即$ (f, ) (f, ^) $,另一方面,显然有
\[ \begin{aligned} \underline S(f, \pi) - \underline S(f, \pi^\prime) &= m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) \inf f([x_{i-1}, x^*]) + (x_i - x^*) \inf f([x^*, x_i])) \\ & \ge m_i \Delta x_i - ((x^* - x_{i-1}) M_i + (x_i - x^*) M_i) \\ & = -\omega_i \Delta x_i \ge -\omega_i \Vert \pi \Vert \ge \omega \Vert \pi \Vert \end{aligned} \]
即$ (f, ^) (f, ) + $。
从而得到
\[ \underline S(f, \pi) \le \underline S(f, \pi^\prime) \le \underline S(f, \pi) + \omega \Vert \pi \Vert \]
类似地,可以得到
\[ \overline S (f, \pi) \ge \overline S(f, \pi^\prime) \ge \overline S(f, \pi) - \omega \Vert \pi \Vert \]

从而,易知当\(k\)为愿意正整数时,结论成立。

Q.E.D.

定理3

对于任意两个分割,一个分割的下和总是不超过另一个分割的上和。

证:设\(\pi_1\)\(\pi_2\)\([a,b]\)上的两个分割,如果\(\pi_1\)的所有分点都是\(\pi_2\)的分点,则称分割\(\pi_2\)\(\pi_1\)更细或者分割\(\pi_1\)\(\pi_2\)更粗,记为\(\pi_1 \le \pi_2\);将\(\pi_1\)的分点与\(\pi_2\)的分点合并组成新的分割记为\(\pi = \pi_1 + \pi_2\),则显然有\(\pi_1 + \pi_2 \le \pi_i (i=1,2)\),则由定理2可知
\[ \underline S(f, \pi_1) \le \underline S(f, \pi) \le \overline S(f, \pi) \le \overline S(f, \pi_2) \]

Q.E.D.

定义3:上积分和下积分

所有上和组成的集合有下界,从而有下确界,用\(\overline I\)表示上和的下确界,并称之为\(f\)\([a,b]\)上的上积分;所有下和组成的集合有上界,从而有上确界,用\(\underline I\)表示下和的上确界,并称之为\(f\)\([a,b]\)上的下积分;并有
\[ \underline f(f, \pi_1) \le \underline I \le \overline I \le \overline S(f, \pi_2) \]
这里\(\pi_1\)\(\pi_2\)\([a,b]\)上的任意两个分割。

定理4:Darboux

\([a,b]\)上的任意有界函数,有
\[ \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \overline S(f, \pi) = \overline I, \quad \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \underline S(f, \pi) = \underline I \]

证:这里证明第二个等式,第一个等式的证明方法类似。按照定义,有
\[ \underline I = \sup_m \underline S(f, \pi) \]
从而对任意的\(\varepsilon > 0\),存在\([a,b]\)上的一个分割\(\pi_0\),使得
\[ \underline S (f, \pi_0) > \underline I - \frac{\varepsilon}{2} \]
\(\pi_0\)\(l\)个内分点,将\(\pi_0\)\(\pi\)的分点组合称新的分割\(\pi^\prime\),则\(\pi^\prime\)是在\(\pi\)的分点基础上至多添加了\(l\)个分点的分割,从而由定理2可知,
\[ \underline S(f, \pi^\prime) \le \underline S(f, \pi) + l\omega \Vert \pi \Vert \]

\[ \underline S(f, \pi) \ge \underline S(f, \pi^\prime) - l\omega \Vert \pi \Vert \ge \underline S(f, \pi_0) - l\omega \Vert \pi \Vert > \underline I - \frac{\varepsilon}{2} - l\omega \Vert \pi \Vert \]

\[ \underline I - \underline S(f, \pi) < \frac{\varepsilon}{2} + l \omega \Vert \pi \Vert \]
所以对任意\(\varepsilon > 0\),只要有
\[ \Vert \pi \Vert < \frac{\varepsilon}{2l\omega + 1} \]

\[ 0 < \underline I - \underline S(f, \pi) < \frac{\varepsilon}{2} + \frac{\varepsilon}{2} = \varepsilon \]

\[ \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \underline S(f, \pi) = \underline I \]

Q.E.D.

定理5

设函数\(f:[a,b] \to \mathbb{R}\)有界,则以下三个条件互相等价:
(1)\(f\)\([a,b]\)上可积;
(2)\(\displaystyle \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = 0\),其中\(\omega_i = M_i - m_i\)\(f\)\([x_{i-1}, x_i] (i=1,2,\cdots,n)\)上的振幅;
(3)\(\underline I = \overline I\)

证:\((1)\Rightarrow (2)\)
\(f\)\([a,b]\)上的积分值为\(I\),则对任意的\(\varepsilon > 0\),存在\(\delta > 0\),使得对任意满足\(\Vert \pi \Vert < \delta\)的分割\(\pi\),有
\[ I - \frac{\varepsilon}{3} < \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i < I + \frac{\varepsilon}{3} \]
对一切值点\(\xi_i \in [x_{i-1}, x_i] (i=1,2,\cdots,n)\)成立,从而有
\[ I - \frac{\varepsilon}{3} \le \underline S(f, \pi) \le \overline S(f, \pi) \le I - \frac{\varepsilon}{3} \]
从而有
\[ 0 < \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i \le I - \frac{2}{3}\varepsilon < \varepsilon \]
\((2)\Rightarrow (3)\)
若(2)成立,则有
\[ 0 \le \overline I - \underline I \le \overline S(f, \pi) - \underline S(f, \pi) = \sum \limits_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i < \varepsilon \]
由于\(\varepsilon\)是任何的正数,所以\(\overline I = \underline I\)
\((3) \Rightarrow (1)\)
\(\overline I = \underline I = I\),则对任意的分割\(\pi\),有
\[ \underline S(f, \pi) \le \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i \le \overline S(f, \pi) \]
两边同时取极限\(\Vert \pi \Vert \to 0\),得到
\[ \underline I \le \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i \le \overline I \]
所以
\[ \lim \limits_{\Vert \pi \Vert \to 0} \sum_{i=1}^n f(\xi_i) \Delta x_i = I \]
\(f\)\([a,b]\)上可积。

Q.E.D.

定理6

\(f\)是定义在\([a,b]\)上的单调函数,则\(f\)\([a,b]\)上可积。

证:不失一般性,不妨设\(f\)是递增函数,若\(f(a)=f(b)\),则\(f\)\([a,b]\)上是常数,显然可积。下面设\(f(b) > f(a)\),对任意给定的\(\varepsilon > 0\),有
\[ \begin{aligned} 0 & \le \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = \sum \limits_{i=1}^n (M_i - m_i) \Delta x_i \\ & \le \sum_{i=1}^n (f(x_i) - f(x_{i-1})) \Delta x_i \\ & \le \Vert \pi \Vert (f(b) - f(a)) \end{aligned} \]
所以取\(\displaystyle \delta = \frac{\varepsilon}{f(b) - f(a)}\),只要分割\(\pi\)满足\(\Vert \pi \Vert < \delta\),就有
\[ 0 < \sum \limits_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i < \varepsilon \]
所以\(f\)\([a,b]\)上可积。

Q.E.D.

定理7

\(f: [a,b] \to \mathbb{R}\)是连续函数,则\(f\)\([a,b]\)上可积。

证:由于\(f\)\([a,b]\)上一致连续,所以对任意给定的\(\varepsilon > 0\),必有\(\delta > 0\),使得当\(s, t \in [a,b]\)\(|s - t| < \delta\)时,有
\[ |f(s) - f(t)| < \frac{\varepsilon}{b - a} \]
\([a,b]\)上的一个分割
\[ \pi: a = x_0 < x_1 < \cdots < x_n = b \]

\[ M_i = f(s_i), \quad m_i = f(t_i) \]
其中\(s_i, t_i \in [x_{i-1}, x_i] (i=1,2,\cdots,n)\),只要\(\Vert \pi \Vert < \delta\),就有
\[ |s_i - t_i| \le \Delta x_i \le \Vert \pi \Vert < \delta \]
从而有
\[ \begin{aligned} \sum_{i=1}^n \omega_i \Delta x_i = \sum \limits_{i=1}^n (M_i - m_i) \Delta x_i &= \sum \limits_{i=1}^n (f(s_i) - f(t_i)) \Delta x_i \\ & < \frac{\varepsilon}{b - a} \sum_{i=1}^n \Delta x_i = \varepsilon \end{aligned} \]
所以\(f\)\([a,b]\)上可积。