0%

数学科普一:平均数

假设两个正数\(a,b\),我们知道\(\frac{a+b}{2}\)称为算术平均数,\(\sqrt{ab}\)称为几何平均数,\(\frac{2}{a^{-1}+b^{-1}}\)称为调和平均数。对于任意\(n\)个正数也有同样的定义,观察到算术平均数为\(\left(\frac{a^{1}+b^{1}}{2}\right)^1\),调和平均数为\(\left(\frac{a^{-1}+b^{-1}}{2}\right)^{-1}\),可以猜想一类平均数的定义。

定义1:\(s\)阶平均数

\(a_1,a_2,\cdots,a_n\)\(n\)个正数,定义
\[ f(s) = \left\{ \begin{aligned} & \left(\frac{a_1^s+a_2^s+\cdots+a_n^s}{n}\right)^{1/s} & \quad s \ne 0 \\ & \sqrt[n]{a_1a_2\cdots a_n} & \quad s = 0 \end{aligned} \right. \]
\(f(s)\)为这\(n\)个正数的\(s\)阶平均数。

定理1

\(a_1,a_2,\cdots,a_n\)\(n\)个正数,则这\(n\)个数的\(s\)阶平均数\(f(s)\)是关于\(s\)\((-\infty,+\infty)\)上的连续函数。且
\[ \begin{aligned} \lim \limits_{s \to +\infty} f(s) = \max(a_1,a_2,\cdots,a_n) \\ \lim \limits_{s \to -\infty} f(s) = \min(a_1,a_2,\cdots,a_n) \end{aligned} \]

证:先证\(f(s)\)是连续函数。由于分段函数的两段都是初等函数,所以只需要证明\(f(s)\)\(s=0\)处连续,即可。而
\[ \begin{aligned} \lim \limits_{s \to 0} \left(\frac{a_1^s+a_2^s+\cdots+a_n^s}{n}\right)^{1/s} & = \lim\limits_{s \to 0} e^{\frac{1}{s} \ln\left(\frac{a_1^s-1 + a_2^s - 1 + \cdots + a_n^s-1 + n}{n}\right)} \\ & = \lim\limits_{s \to 0} e^{\frac{1}{s} \ln \left(1 + \frac{a_1^s-1}{n} + \frac{a_2^s-1}{n} + \cdots + \frac{a_n^s-1}{n} \right)} \\ & = \lim\limits_{s \to 0} e^{\frac{1}{n} \left(\frac{a_1^s-1}{s} + \frac{a_2^s-1}{s} + \cdots + \frac{a_n^s-1}{s} \right)} \\ & = e^{\frac{1}{n} \ln(a_1a_2\cdots a_n)} = \sqrt[n]{a_1a_2\cdots a_n} \end{aligned} \]
所以\(f(s)\)是连续的。
再证后半段。不妨设\(p = \max(a_1,a_2,\cdots,a_n)\),从而当\(s > 0\)时,有
\[ \left(\frac{p^s}{n}\right)^{1/s} \le \left(\frac{a_1^s+a_2^s+\cdots+a_n^s}{n}\right)^{1/s} \le \left(\frac{p^s+p^s+\cdots+p^s}{n}\right)^{1/s} = p \]

\[ \lim \limits_{s \to +\infty} \left(\frac{p^s}{n}\right)^{1/s} = p \]
所以
\[ \lim \limits_{s \to +\infty} f(s) = p = \max(a_1,a_2,\cdots,a_n) \]
同样设\(q = \min(a_1,a_2,\cdots,a_n)\),当\(s < 0\)时,有
\[ \left(\frac{q^s}{n}\right)^{1/s} \ge \left(\frac{a_1^s+a_2^s+\cdots+a_n^s}{n}\right)^{1/s} \ge \left(\frac{q^s+q^s+\cdots+q^s}{n}\right)^{1/s} = q \]

\[ \lim \limits_{s \to -\infty} \left(\frac{q^s}{n}\right)^{1/s} = q \]
所以
\[ \lim \limits_{s \to -\infty} f(s) = q = \min(a_1,a_2,\cdots,a_n) \]

Q.E.D.

定理2

\(a_1,a_2,\cdots,a_n\)\(n\)个正数,则这\(n\)个数的\(s\)阶平均数\(f(s)\)\((-\infty,+\infty)\)上的递增函数。若\(a_1,a_2,\cdots,a_n\)不全相等,则\(f(s)\)\((-\infty,+\infty)\)上的严格递增函数。

证:先设\(0 < \alpha < \beta\),我们证明\(f(\alpha) \le f(\beta)\),即
\[ \left(\frac{a_1^\alpha+a_2^\alpha+\cdots+a_n^\alpha}{n} \right)^{1/\alpha} \le \left(\frac{a_1^\beta + a_2^\beta + \cdots+ a_n^\beta}{n}\right)^{1/\beta} \]
\(g(x) = x^m (x > 0)\),则\(g^\prime(x) = m x^{m-1}\)\(g^{\prime\prime}(x) = m(m-1)x^{m-2}\),当\(m > 1\)时,知\(g(x)\)是凸函数,从而由函数导数五的定理7可知,有
\[ g\left(\frac{x_1}{n} + \frac{x_2}{n} + \cdots + \frac{x_n}{n}\right) \le \frac{g(x_1)+g(x_2)+\cdots+g(x_n)}{n} \]

\[ \left(\frac{x_1+x_2+\cdots+x_n}{n} \right)^m \le \frac{x_1^m + x_2^m + \cdots+ x_n^m}{n} \tag 1 \]
\(x_i = a_i^\alpha, m = \beta / \alpha > 1\),代入上式得
\[ \left(\frac{a_1^\alpha+a_2^\alpha+\cdots+a_n^\alpha}{n} \right)^{\beta / \alpha} \le \frac{a_1^\beta + a_2^\beta + \cdots+ a_n^\beta}{n} \]

\[ \left(\frac{a_1^\alpha+a_2^\alpha+\cdots+a_n^\alpha}{n} \right)^{1/\alpha} \le \left(\frac{a_1^\beta + a_2^\beta + \cdots+ a_n^\beta}{n}\right)^{1/\beta} \tag 2 \]
再设\(\alpha < \beta < 0\),我们证明\(f(\alpha) < f(\beta)\)。由于\(-\alpha > -\beta > 0\),这时设\(n\)个正数为\(a_1^{-1},a_2^{-1},\cdots,a_n^{-1}\),并令\(x_i = (a_i^{-1})^{-\beta}, m = (-\alpha) / (-\beta) > 1\),代入(1)式得
\[ \left(\frac{a_1^{\beta}+a_2^{\beta}+\cdots+a_n^{\beta}}{n} \right)^{-\alpha / -\beta} \le \frac{a_1^{\alpha} + a_2^{\alpha} + \cdots+ a_n^{\alpha}}{n} \]

\[ \left(\frac{a_1^{\beta}+a_2^{\beta}+\cdots+a_n^{\beta}}{n} \right)^{-1 / \beta} \le \left(\frac{a_1^{\alpha} + a_2^{\alpha} + \cdots+ a_n^{\alpha}}{n} \right)^{-1 / \alpha} \]
进一步化简得
\[ \left(\frac{a_1^{\alpha} + a_2^{\alpha} + \cdots+ a_n^{\alpha}}{n} \right)^{1 / \alpha} \le \left(\frac{a_1^{\beta}+a_2^{\beta}+\cdots+a_n^{\beta}}{n} \right)^{1 / \beta} \tag 3 \]
最后证明\(f(\alpha) < f(0) < f(\beta)\),其中\(\alpha < 0 < \beta\)。在(2)式中令\(\alpha \to 0^+\),得\(\sqrt[n]{a_1a_2\cdots a_n} \le f(\beta)\);在(3)式中令\(\beta \to 0^-\),得\(f(\alpha) < \sqrt[n]{a_1a_2\cdots a_n}\)。从而\(f(s)\)\((-\infty,+\infty)\)上的递增函数。

而上面所有等式成立的充分必要条件是\(a_1=a_2=\cdots=a_n\)。所以当\(a_1,a_2,\cdots,a_n\)不全相等时,\(f(s)\)\((-\infty,+\infty)\)上的严格递增函数。

Q.E.D.

总结

从上面分析易知调和平均数是\(-1\)阶平均数,几何平均数是\(0\)阶平均数,算术平均数是\(1\)阶平均数;且有调和平均数\(<\)几何平均数\(<\)算术平均数。